سلامت دهان و دندان و جلوگیری از بیماری های دندان بخش مهمی از سلامت و تندرستی شماست. بهداشت نامناسب دهان می‌تواند منجر به حفره‌های دندانی و بیماری لثه شود و همچنین با بیماری قلبی، سرطان و دیابت مرتبط است.
حفظ سلامت دندان‌ها و لثه‌ها یک تعهد مادام‌العمر است. هرچه زودتر عادات بهداشت دهان و دندان را یاد بگیرید – مانند مسواک زدن، نخ دندان کشیدن و محدود کردن مصرف قند – از اقدامات دندانپزشکی پرهزینه و مشکلات سلامتی طولانی‌مدت جلوگیری می‌کنید.
حفره‌های دندانی و بیماری‌های لثه بسیار شایع‌‌اند. به گفته منبع مورد اعتماد سازمان بهداشت جهانی:
- بین 60 تا 90 درصد کودکان مدرسه‌ای حداقل یک حفره دندانی دارند
- تقریبا 100درصد بزرگسالان حداقل یک حفره دندانی دارند
- بین 15 تا 20درصد از بزرگسالان 35 تا 44 ساله بیماری شدید لثه دارند
- حدود 30 درصد از افراد 65 تا 74 ساله در سراسر جهان هیچ دندان طبیعی‌ای ندارند
- در بیشتر کشورها، از هر 100 هزار نفر، بین 1 تا 10 مورد سرطان دهان وجود دارد
- بار بیماری های دهان در گروه‌های جمعیتی فقیر یا محروم بسیار بیشتر است
اقدامات زیادی وجود دارد که می‌توانید برای جلوگیری از بیماری‌های دندان خود انجام دهید. به‌عنوان مثال، بیماری های دهان و دندان را می‌توان تا حد زیادی کاهش داد:
- حداقل 2 بار در روز دندان‌های خود را با خمیردندان حاوی فلوراید مسواک بزنید
- حداقل 1 بار در روز نخ دندان بکشید
- مصرف شکر را کاهش دهید
- رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزیجات داشته باشید
- از استعمال دخانیات پرهیز کنید
- آب فلورایده بنوشید
- به دنبال مراقبت‌های دندانپزشکی و جلوگیری از بیماری های دهان و دندان باشید
علائم بیماری های دندان
برای ملاقات با دندانپزشک خود نباید منتظر بمانید تا علائم ظاهر شود. 2 بار در سال ویزیت دندانپزشک معمولا به آن‌ها اجازه می‌دهد تا حتی قبل از اینکه متوجه علائمی شوید مشکل را پیدا کنند.
اگر هر یک از علائم هشداردهنده زیر را در مورد مسائل بهداشتی دندان تجربه کردید، باید در اسرع وقت برای ملاقات با دندانپزشک خود وقت بگیرید:
- زخم‌ها یا نواحی حساس در دهان که بعد از 1 یا 2 هفته بهبود نمی‌یابند
- خونریزی یا تورم لثه‌ها بعد از مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن
- بوی بد مزمن
- حساسیت ناگهانی به دماهای سرد و گرم یا نوشیدنی‌ها
- درد یا دندان درد
- لق شدن دندان‌ها
- عقب رفتن لثه
- درد هنگام جویدن یا گاز گرفتن
- تورم صورت و گونه
- کلیک کردن فک
- دندان‌های ترک‌خورده یا شکسته
- خشکی مکرر دهان
اگر هر یک از این علائم همراه با تب بالا و تورم صورت یا گردن باشد، باید به دنبال درمان فوری پزشکی باشید. درباره علائم هشداردهنده مشکلات دهان و دندان بیشتر بدانید.
انواع بیماری های دندان
شما از دندان‌ها و دهان خود استفاده زیادی می‌کنید. بنابراین، تعجب‌آور نیست که در طول زمان دندان‌های‌تان دچار مشکل شوند؛ به خصوص اگر به درستی از دندان‌های خود مراقبت نکنید. با رعایت بهداشت دهان و دندان می‌توان از اکثر مشکلات دندانی و دهانی پیشگیری کرد. احتمالا حداقل یک مشکل دندانی را در طول زندگی خود تجربه خواهید کرد.
حفره‌ها در دندان
به حفره‌های دندان، پوسیدگی یا پوسیدگی دندان نیز می‌گویند. این‌ها قسمت‌هایی از دندان هستند که برای همیشه آسیب دیده‌اند و حتی ممکن است سوراخ‌هایی در آن‌ها وجود داشته باشد. حفره‌ها نسبتا رایج هستند. آن‌ها زمانی رخ می‌دهند که باکتری‌ها، غذا و اسید دندان‌های شما را می‌پوشانند و پلاک تشکیل می‌دهند. اسید روی دندان شروع به از بین بردن مینا و سپس عاج زیرین یا بافت همبند می‌کند. با گذشت زمان، این می‌تواند منجر به آسیب دائمی دندان شما شود.
دندان‌های شکسته یا ترک خورده
دندان ممکن است در اثر آسیب به دهان، جویدن غذاهای سفت یا ساییدن دندان‌ها در شب ترک بخورد یا بشکند. دندان ترک‌خورده می‌تواند بسیار دردناک باشد. اگر دندان ترک‌خورده یا شکسته دارید، باید فورا به دندانپزشک خود مراجعه کنید.
حساسیت دندان
اگر دندان‌های شما حساس هستند، ممکن است پس از خوردن غذاها، نوشیدنی‌های سرد یا گرم احساس درد یا ناراحتی کنید.حساسیت دندان به‌عنوان «حساسیت بیش از حد عاج» نیز نامیده می‌شود. حساسیت دندان گاهی اوقات به‌طور موقت پس از برداشتن کانال ریشه یا پرکردن پدید می‌آید. همچنین، می‌تواند نتیجه موارد زیر باشد:
- بیماری لثه
- عقب رفتن لثه
- داشتن دندان ترک‌خورده
- داشتن پرکننده‌ها یا تاج‌های فرسوده
برخی افراد به‌طور طبیعی دندان‌های حساسی دارند؛ زیرا مینای دندان نازک‌تری دارند.اغلب اوقات، دندان‌های حساس طبیعی را می‌توان با تغییر در رژیم روزانه بهداشت دهان درمان کرد. برندهای خاصی از خمیردندان و دهانشویه برای افراد با دندان‌های حساس وجود دارد.
پریودنتال دندان
بیماری پریودنتال در نهایت می‌تواند استخوانی را که از دندان‌های شما حمایت می‌کند، تجزیه کند. این مسئله می‌تواند منجر به عوارض زیادی شود. احتمالا برای حفظ دندان‌های خود به درمان دندانپزشکی نیاز خواهید داشت.
خطرات و عوارض بیماری پریودنتال درمان‌نشده عبارت‌اند از:
- آبسه دندان
- سایر عفونت‌ها
- مهاجرت دندان‌ها
- عوارض بارداری
- قرار گرفتن در معرض ریشه دندان‌ها
- سرطان دهان
- از دست دادن دندان
- افزایش خطر ابتلا به دیابت، بیماری‌های قلبی، سرطان و بیماری‌های تنفسی
در صورت عدم درمان، عفونت ناشی از آبسه دندان می‌تواند به سایر قسمت‌های سر یا گردن سرایت می‌کند. حتی می‌تواند منجر به سپسیس شود که یک عفونت خونی تهدیدکننده زندگی است.
گاهی درمان بیماری های دهان و دندان به روش‌های ساده انجام می‌شود و در مواردی به دلیل انجام ندادن معاینات منظم، پس از عبور از زمان مناسب، بیماری مشاهده می‌شود و مشکلات بسیاری پدید می‌آید. شاید گاهی بیماری های دندان موجب از دس ت دادن دندان و نیاز به ایمپلنت شود که باید این کار در بهترین کلینیک ایمپلنت انجام شود.
انواع بیماری های دهان و لثه
بیماری لثه (ژنژیویت)
بیماری لثه که ژنژیویت نیز نامیده می‌شود، التهاب لثه است و از بیماری های دندان به شمار می‌رود. این بیماری معمولاً نتیجه ایجاد پلاک روی دندان‌های شما به دلیل عادت‌های نامناسب مسواک زدن و نخ دندان کشیدن است. التهاب لثه می‌تواند باعث تورم و خونریزی لثه‌ها در هنگام مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن شود. ژنژیویت درمان‌نشده می‌تواند منجر به پریودنتیت شود که یک عفونت جدی‌تر است.
پریودنتیت
با پیشرفت پریودنتیت، عفونت می‌تواند به فک و استخوان شما سرایت کند. همچنین، می‌تواند یک پاسخ التهابی در سراسر بدن ایجاد کند.
سرطان دهان
سرطان‌های دهان شامل سرطان‌های زیر است:
- لثه‌ها
- زبان
- لب
- گونه
- کف دهان
- کام سخت و نرم
دندانپزشک معمولاً اولین کسی است که سرطان دهان را تشخیص می‌دهد. مصرف دخانیات، مانند سیگار کشیدن و جویدن تنباکو بزرگ‌ترین عامل خطر برای سرطان دهان است.
شایع ترین علل ایجاد بیماری های دهان و دندان
حفره دهان شما انواع باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها را جمع‌آوری می‌کند. برخی از این باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها به حفره دهان تعلق دارند و فلور طبیعی دها را تشکیل می‌دهند. این موجودات میکروسکوپی معمولا در مقادیر کم بی‌ضرر هستند؛ اما رژیم غذایی سرشار از قند شرایطی را ایجاد می‌کند که در آن باکتری‌های تولیدکننده اسید می‌توانند رشد کنند. اسید تولیدشده مینای دندان را حل می‌کند و باعث ایجاد حفره‌های دندانی می‌شود.
باکتری‌های نزدیک خط لثه شما در یک ماتریکس چسبنده به نام پلاک رشد می‌کنند. اگر پلاک به‌طور منظم با مسواک زدن و نخ دندان برداشته نشود، در طول دندان جمع می‌شود، سفت می‌شود و به سمت پایین حرکت می‌کند. این موضوع می‌تواند لثه‌های شما را ملتهب کند و باعث ایجاد وضعیتی به نام ژنژیویت شود.
افزایش التهاب باعث می‌شود که لثه‌ها از دندان‌های شما جدا شوند. این فرایند باعث ایجاد کیسه‌هایی می‌شود که در نهایت ممکن است چرک در آن‌ها جمع شود. این شرایط در مرحله پیشرفته‌تر، بیماری لثه پریودنتیت نامیده می‌شود.
عوامل زیادی در ایجاد ورم لثه و پریودنتیت نقش دارند، از جمله:
- سیگار کشیدن
- عادات ضعیف مسواک زدن
- مصرف مکرر غذاها و نوشیدنی‌های شیرین
- دیابت
- استفاده از داروهایی که میزان بزاق دهان را کاهش می‌دهند
- سابقه خانوادگی یا ژنتیک
- برخی عفونت‌ها مانند HIV یا ایدز
- تغییرات هورمونی در زنان
- رفلاکس اسید یا سوزش سر دل
- استفراغ مکرر به دلیل اسید
ارتباط بین سلامت دهان و دندان
سلامت دهان و دندان در سال‌های اخیر اهمیت زیادی پیدا کرده است؛ زیرا محققان ارتباطی بین کاهش سلامت دهان و شرایط سیستمیک زمینه‌ای را کشف کرده‌اند. به نظر می‌رسد که یک دهان سالم می‌تواند به شما در حفظ بدنی سالم کمک کند. طبق گفته کلینیک دندانپزشکی آریل، باکتری‌های دهان و التهاب ممکن است با این موارد مرتبط باشد:
- بیماری قلبی
- اندوکاردیت یا التهاب غشای داخلی قلب
- تولد زودرس
- وزن کم هنگام تولد
باکتری‌ها می‌توانند از حفره دهان به جریان خون منتقل شوند و باعث اندوکاردیت عفونی شوند. اندوکاردیت عفونی، عفونت دریچه‌های قلب است که یک عفونت تهدیدکننده زندگی است. دندانپزشک ممکن است قبل از انجام هر گونه عمل دندانپزشکی که می‌تواند باکتری‌ها را در دهان شما جابه‌جا کند، آنتی‌بیوتیک‌ها را به‌عنوان یک اقدام پیشگیرانه به شما پیشنهاد دهد.
تشخیص بیماری های دهان و دندان
اکثر بیماری های دهان و دندان را می‌توان در طول معاینه دندان تشخیص داد. در طول معاینه، دندانپزشک شما را از نظر موارد زیر بررسی می‌کند:
- دندان‌ها
- دهان
- گلو
- زبان
- گونه‌ها
- فک
- گردن
دندانپزشک شما ممکن است برای کمک به تشخیص، با ابزارهای مختلف به دندان‌های شما ضربه بزند یا خراش دهد. یک تکنسین در مطب دندانپزشکی از دهان شما عکس رادیولوژی می‌گیرد و مطمئن می‌شود که تصویری از هر یک از دندان‌های شما می‌گیرد. در صورت بارداری حتما به دندانپزشک خود اطلاع دهید. زنان باردار نباید رادیوگرافی انجام دهند.
ابزاری به نام پروب می‌تواند برای اندازه‌گیری پاکت لثه شما استفاده شود. این خط کش کوچک می‌تواند به دندانپزشک شما بگوید که آیا بیماری لثه دارید یا نه. در دهان سالم، عمق پاکت‌های بین دندان‌ها معمولا بین ۱ تا ۳ میلی‌متر است. هر اندازه‌گیری بالاتر از آن ممکن است به معنای ابتلا به بیماری لثه باشد.
اگر دندانپزشک شما هر گونه توده، ضایعات یا رشد غیرطبیعی در دهان شما پیدا کند، ممکن است بیوپسی لثه را انجام دهد. در طول بیوپسی، یک قطعه کوچک از بافت از رشد یا ضایعه برداشته می‌شود. سپس، نمونه برای بررسی زیر میکروسکوپ برای بررسی سلول‌های سرطانی به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.
در صورت مشکوک بودن به سرطان دهان، دندانپزشک شما امکان دارد آزمایش‌های تصویربرداری را نیز برای بررسی گسترش سرطان تجویز کند. آزمایش‌‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشند:
- اشعه ایکس
- اسکن ام آر آی
- سی تی اسکن
- آندوسکوپی
درمان بیماری های دندان و دهان
حتی اگر به‌خوبی از دندان‌های خود مراقبت کرده‌اید، باز هم باید 2 بار در سال در طی یک ملاقات معمول با دندانپزشک خود تمیزکاری حرفه‌ای داشته باشید. در صورت بروز علائم بیماری لثه، عفونت یا سایر مشکلات، دندانپزشک شما درمان‌های دیگری را توصیه می‌کند.
- نظافت
- درمان‌های فلوراید
- آنتی بیوتیک‌ها
- پرکننده‌ها، تاج‌ها و درزگیرها
- عصب‌کشی
- پروبیوتیک‌ها
- تغییر عادات روزانه
با مطالعه این مقاله بیماری های دهان و دندان را تا حدودی شناخته و به صورت بسیار مختصر با روش‌های درمان آن آشنا شدید. امیدواریم برای معاینات دوره‌ای به مراکز معتبر و درمانی مانند کلینیک دندانپزشکی آریل مراجعه منظم داشته باشید.
